Μαρκομπότσαρης. 2+1 τρόποι για να δέσεις ένα μαντήλι.

Ο Μάρκος Μπότσαρης συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον σημαντικών προσωπικοτήτων της Επανάστασης του 1821. Ο Σουλιώτης οπλαρχηγός (γεν. 1790) πήρε μέρος στις μάχες της Πλάκας στα 1821 και του Πέτα στα 1822. Βρέθηκε ακόμη μεταξύ των υπερασπιστών του Μεσολογγίου στην πρώτη του πολιορκία στα τέλη του 1822 όπου, παραπλανώντας τον εχθρό σε ψεύτικες διαπραγματεύσεις, έδωσε χρόνο στους πολιορκημένους να ενισχύσουν τις οχυρώσεις τους. Τη νύχτα των Χριστουγέννων του 1822, ο Μπότσαρης με λιγοστούς άνδρες υπερασπίστηκε το τείχος της πόλης του Μεσολογγίου αντιστεκόμενος στα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη. Την τελευταία του πνοή άφησε στις 9 Αυγούστου του 1823 στο Κεφαλόβρυσο έξω από το Καρπενήσι, προσπαθώντας να ανακόψει μαζί με τον Κίτσο Τζαβέλα και άλλους Σουλιώτες την προέλαση του εχθρού.

Από τις κρίσεις και τις αναφορές για τον ήρωα Μπότσαρη ενδεικτική είναι η γνώμη του Γεώργιου Καραϊσκάκη, ο οποίος μαρτυρείται ότι είπε: «Καμιά μάνα δεν γέννησε παλικάρι σαν αυτόν. Ο Μάρκος ήταν τρανός. Είχε νου που δεν είχε άλλος, είχε καρδιά λιονταριού και γνώμη δίκια σαν του Χριστού. Ούτε το δάκτυλό του δεν του φτάνουμε». Θρυλείται ακόμη ότι μέχρι και ο Μουσταής Πασάς της Σκόδρας αναφώνησε: «Ε, ορέ Μάρκο! Ήθελα να είχα την παλληκαριά σου». 
Το πρόσωπο του Μπότσαρη, οι ηρωικές του πράξεις, αλλά και το θέμα του θανόντα ήρωα αναδείχθηκαν από τη ζωγραφική, υμνήθηκαν από τη λαϊκή μούσα, τη λόγια ποίηση και έγιναν ωδή. Ο ηρωισμός του τον ανέδειξε στα μάτια Ελλήνων και ξένων σε Λεωνίδα του νεότερου ελληνισμού  και η φήμη του εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και στην Αμερική. Ο Γιαννιώτης λόγιος Αθανάσιος Ψαλίδας (1767-1829) σε επιστολή του από την Κέρκυρα προς τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο το 1824 αναφέρει χαρακτηριστικά πως «οι αρχόντισσες της Αγγλίας και της Φράντζας τον έχουν κρεμασμένον με χρυσήν άλυσσον στα στήθη τους ως εγκόλπιον» (Β. Κραψίτη, «Σουλιωτικά Ανάλεκτα», εκδ. 1971).

Την απεικόνιση του Μπότσαρη όμως συναντούμε και σε βαμβακερό, σταμπωτό μαντήλι του 1900 περίπου, που φέρει τη σφραγίδα του Νηματοποιείου και Βαφείου του Δημητρίου Νικολάου Πιεράκου στη Σύρο. Ο ήρωας εικονίζεται στο κέντρο κρατώντας λάβαρο, ενώ στην άνω αριστερή γωνία αναγράφεται το όνομα Βότσαρης. 
Το μαντήλι, γνωστό ως «μαρκομπότσαρης», συμπληρώνει την καλή φορεσιά των Παλατιανών1 γνωστή και ως παλατιανή ή αλλιώς σαλιβάρια, καθώς παίρνει την ονομασία της από το βασικότερο της τμήμα, την ολόμαυρη βαμβακομέταξη βράκα με τη μακριά σέλα. Μαζί με τη βράκα φοριόταν ένα πουκάμισο λινό ή μεταξωτό που στην γαμπριάτικη αλλαγιά ήταν με κενάρια και μπιμπίλες στον γιακά και στις μανσέτες. Πάνω από το πουκάμισο έβαζαν ένα τσόχινο γιλέκο ή το γιαλελί, ένα αμάνικo κατηφένιο γιλέκo διακοσμημένο με μαύρα μπρισίμια που κουμπώνει σταυρωτά, ενώ τον χειμώνα προσέθεταν διάφορα πανωφόρια. Τη μέση τους περιέδεναν με ολομέταξο πλεχτό ζωνάρι σε κόκκινο ή άσπρο ή κάποιο αγοραστό, όπως το πολύχρωμο ριγωτό ταραμπουρίσιο φερμένο από την Τρίπολη του Λιβάνου. Στο κεφάλι φορούσαν πιο συχνά το σκληρό τούρκικο φέσι με φούντα ή σκέτο, ενώ στα πόδια πλεχτές κάλτσες διαφόρων ειδών και ως υποδήματα χρησιμοποιούσαν συνήθως τις κουντούρες, αλλά και στιβάλια (μπότες). Τα μόνα αντρικά κοσμήματα ήταν η καδένα με το ρολόι κι ο αρραβώνας, το γαμήλιο δαχτυλίδι. [Θοδωρής Κοντάρας, Οι φορεσιές από τα Παλάτια της Προκοννήσου Μ. Ασίας, Ενδυματολογικά/1, Π.Λ.Ι. 2000].
Στις γιορτές, οι νέοι συμπλήρωναν την φορεσιά με ένα μαντήλι, όπως το καλεμκερί ή τον «μαρκομπότσαρη», το οποίο διευθετούσαν με ποικίλους τρόπους:
1. το έδεναν στον λαιμό ή 
2. το καρφίτσωναν μαζί με ένα φλουρί αριστερά, από το στήθος προς τη μασχάλη. 
Στους δύο παραπάνω τρόπους διευθέτησης του μαντηλιού μαρτυρείται κι ακόμη ένας: 
Διπλωμένο το ακουμπούσαν ελεύθερα στον έναν ώμο.

• 1. Οι Παλατιανοί μετά τον εκπατρισμό του 1922 εγκαθίστανται καταρχήν στη Χαλκίδα. Κατόπιν απαλλοτριώνεται από το κράτος η περιοχή στη Σκάλα Ωρωπού που ανήκε στον Ανδρέα Συγγρό και είχε δωριθεί στο Αμαλίειο Οικοτροφείο κι έτσι, από το 1924 πια, ο μεγαλύτερος όγκος των Παλατιανών αποκτά εκεί κλήρο και ιδρύεται ξεχωριστή κοινότητα, τα «Νέα Παλάτια».

Από τον σχεδιασμό του πρώτου «μαρκομπότσαρη» του 1900 περίπου, φθάνουμε στο αναμνηστικό, νεότερο μαντήλι, πιστό αντίγραφο εκείνου του Πιεράκου. Ο ήρωας Μάρκος Μπότσαρης μπαίνει πάνω σε μετάξι και το μαντήλι με τη σειρά του, δεμένο με νέους ευφάνταστους τρόπους, συνδυάζεται με σύγχρονα ρούχα. Έτσι, σαν μια λατρεία που μεταφέρει θύμησες, μπορεί ως υπόμνηση του «ήρωα», εις ανάμνησίν του, προς τιμήν του ή απλά σαν μόδα.

Στο έργο της Σταμπούλου ο «μαρκομπότσαρης» αποκτά νέες χρήσεις, πέρα από ενδυματολογικούς κώδικες. Με την ελευθερία της προσωπικής της έκφρασης και της φαντασίας της και μέσα από δημιουργικούς πειραματισμούς στους οποίους εν πολλοίς οφείλεται το φαινόμενο της μόδας, η εικαστικός δημιουργεί έναν οδηγό όπου συγκεντρώνει και προτείνει πρωτότυπους τρόπους που μπορεί να φορεθεί ή να χρησιμοποιηθεί το μαντήλι: στο κεφάλι, στον λαιμό, στο στήθος, στη μέση, ακόμη και στον αστράγαλο. Σαν απλό φουλάρι, σα ζώνη, σα μαντήλι τσέπης σακακιού (pochette)·  τυλιγμένο γύρω από τον καρπό ή σε όλο το χέρι εν είδη χειρίδας. Από τα πιο λιτά και οικεία σχήματα μέχρι τους πιο άβολους ή αντισυμβατικούς τρόπους, ο «μαρκομπότσαρης» γίνεται μοντέρνο αξεσουάρ.